Ümümdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə dünya əhalisinin 12 faizini sağlamlıq imkanları məhdud insanlar təşkil edir. Onların 40,5 faizinin ata-anaları qohumdurlar. Dünyada qohum nikahlarına qərb ölkələrində şərq ölkələri ilə müqayisədə daha az rast gəlinir. Məsələn, İngiltərədə əhalinin 0.56 faizi, Hollandiyada 0.36 faizi, İsveçdə 0.90 faizi, Hindistanda 20 faizi, Yamaykada 44.44 faizi, Küveytdə 54.3 faizi qohumlarla evlidir. Eyni zamanda bəzi ölkələrdə qohum evlilikləri tamamilə qadağan olunmuşdur. Məsələn, ABŞ-ın 50 ştatından 24-də əmi, dayı, xala, bibi uşaqları ilə ailə qurmaq qadağandır. ABŞ-ın  bəzi ştatlarında isə evlənmək istəyən qohumların qarşısına şərtlər qoyulub. Məsələn, Arizonadakı qaydalara görə, nikaha daxil olmaq istəyən şəxsin yaşı 65-i keçibsə və iki tərəfdən biri sonsuzdursa, bu zaman evlənməyə icazə verilir.

Bu kimi qadağalar katoliklərdə də var. Katoliklər 4-cü nəslə qədər qohumların nikahlarını kəsmirlər. Onlara görə dördüncü nəslə qədər evlilik insest, yəni, ailə üzvlərindən sayılır. Pravoslavlarda və protestantlarda da bu qaydalar mövcuddur. Onu da deyək ki, islam ölkələrində qohumlararası evliliklərə daha çox rast gəlinir. Şərq ölkələri sıralamasında Türkiyə bütün ölkələri geridə qoyub. Türkiyənin müxtəlif bölgələrində aparılan sorğuya əsasən ümumilikdə hər 100 evlilikdən 15-i qohumlar arasında olur. Yalnız Türkiyənin Trakya bölgəsində qohumlararası evliliyə müsbət rəy verilmir. Həmin bölgədə yeddinci nəsildən sonra insanlar bir-biri ilə evlənirlər. Çünki yeddinci nəsildən sonra insanlar yad sayılırlar. 

Qohum nikahları adətən ailəyə aid var-dövlətin dağılmaması, ailə böyükləri arasındakı bağları qorumaq, qohumların evlilik və sosial-iqtisadi baxışlarının eyni olması səbəblərindən qurulur. Mütəxəssislər bildirirlər ki, əgər yad insanların evliliyi zamanı onların uşaqlarının sağlamlıq imkanları məhdud olması riski 2-4 faizdirsə, qohum evliliklərində bu göstərici 4-8 faizdir. Yəni, bu risk 2 dəfə artır. Ona görə də qohum evliliyinə qərar verən cütlüklər evlilik öncəsi və hamiləliliyin ilk aylarında genetik araşdırmalar üçün mütəxəssislərə müraciət etməlidirlər. Həmin insanlara ilk öncə "soy ağacı" qurulur. "Soy ağacında" ailədə hər hansı bir anormallıq, əqli cəhətdən sağlamlıq imkanı məhdud və ölü doğuşların olub-olmadığı dəqiqləşdirilir. Əgər belə xəstəliklərə rast gəlinibsə, deməli, risk artır.

Qohum nikahları genetik xəstəlikləri artıran önəmli faktordur. Dünyada nikahların 20 %-i  qohum evliliklərdir. Əgər dünyada əngəlli doğulan uşaqlar 1 faizdirsə, qohum evlilklərindən dünyaya gələn belə uşaqlar 9 faizdir. Bu ailələrdə ölü və yarımçıq doğuşların sayı yad şəxslərlə evliliklərə nisbətən 2 dəfə çoxdur. Qohum evliliklərdə ən çox rast gəlinən qan xəstəlikləri, göz, qulaq, əzələ - sinir, ürək - damar və şəkər xəstəlikləri, əqli gerilik və s-dir. Qan xəstəlikləri arasında isə talassemiya, hemofiliya və başqa qan xəstəlikləri daha çox yayılıb.

Bildiyiniz kimi insanın genləri xromosomlarda yerləşir.Hər bir insanda  23 cüt xromosom var. Hər bir cüt xromosomun biri anadan, digəri atadan gəlir. Beləliklə, ata və ana həmin genləri öz valideynlərindən götürür.Qohum cütlük ortaq əcdadından (Məsələn əmioğlu və əmiqızıdırsa cütlüyün hər iki fərdinin  atasi eyni ata və ananın genlərini daşıyır.) eyni genləri alırlar. Həmin ata və anadan aldığı eyni genləri də öz uşaqlarına  ötürürlər. Nəticədə ailə qurmuş qohum valideynlərin eyni genlərə sahib olma ehtimalı olur. Əlbəttə ki, bu genlərin arasında qüsurlu genlər də olduğu üçün hər iki valideyn uşağa həmin qüsurlu genləri ötürə bilirlər. Nəticədə hər iki valideyndən ötürülən qüsurlu gen uşaqlarda xəstəlik şəklində özünü büruzə verir. Birinci əmiuşağı nikahları nəticəsində yaranan hamiləliklərdə anomaliyalı uşaq dünyaya gətirmə riski təxminən 3-5% təşkil edir. Deməli, qohumevliliklərində zərərli genlərin bir biri ilə qarşılaşma ehtimalı yüksəlir. Ona görə də onların uşaqlarının müəyyən xəstəliklərə tutulması ehtimalı çox yüksək olur.

Bunun bariz nümunəsi ölkəmizdə də geniş yayılmış talassemiya və digər hemoqlobinopatiyalardır. Talassemiya xəstəliyi zamanı hər iki valideyn talassemiya daşıyıcısı olduğuna görə doğulacaq uşaqların da 25%-inin xəstə doğulma ehtimalı olur. Ölkəmizdə bu sahədə aparılan islahatlar və görülən tədbirlər nəticəsində 2015-ci ildən ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Talassemiya ilə mübarizəyə dair Dövlət Proqramı” təsdiq edilmişdir.Profilaktika proqramına nikahdan əvvəl cütlüklərin hemoqobinopatiyalara görə müayinəsinin aparılması, hər ikisi daşıyıcı olan cütlüklərin prenatal diaqnostikasının aparılması və həmçinin ictimai maarifləndirmə kampaniyası daxil edilmişdir. Mövcud profilaktika proqramlarının təsiri nəticəsində Talassemiya Mərkəzində qeydiyyata götürülən xəstə sayında ciddi azlama qeyd olunmaqdadır.

Profilaktika proqramları fəaliyyətə başladıqdan sonra ölkədə il ərzində yeni doğulan hemoqlobinopatiyalı xəstələrin sayında ciddi azalma müşahidə olunmuşdur.

Bu da onu göstərir ki, ölkəmizdə geniş vüsət alan səhiyyə sahəsində aparılan islahatlar və görülən tədbirlər öz müsbət nəticəsini verməkdədir. Bu da öz növbəsində əsaslı problemlər yaradan qohum evlilikləri ilə bağlı ciddi tədbirlərin  görülməsinə zəmin yaradır. Bütün bunlar ölkəmizdə aktual olan qohum nikahlarının qarşısını almaq üçün qanunların sərtləşdirilməsinə ciddi ehtiyac  olduğunu göstərir.

Unudulmaması lazım olan ən vacib məqamlardan biri də qohumlar arasında nikaha girəcək şəxslərin nikaha girməzdən əvvəl Tibbi Genetika şöbəsinə müraciət etmələri və yuxarıda qeyd olunan məlumatların nəzərdən keçiriləcəyi genetik məsləhət xidməti almalarıdır. Genetik qiymətləndirmə nəticəsində ailədə irsi xəstəlik aşkar edilərsə, hamiləlik baş vermədən əvvəl genetik riskli cütlərin embrionları Preimplantasiya Genetik Diaqnoz (PGD) ilə müayinə olunaraq sağlam və xəstə olanlar seçilə bilər. Beləliklə, sağlam hamiləlik yalnız normal embrionların anaya köçürülməsi ilə əldə edilə bilər. Potensial həyati təhlükəsi olan tək gen xəstəlikləri üçün amniyosentez və ya xorion villus biopsiyası kimi prenatal diaqnostika üsulları körpənin xəstə olub olmadığını müəyyən etmək üçün istifadə edilə bilər.